İlim, İslam’ın en çok teşvik ettiği değerlerden biridir. Kur’ân-ı Kerîm’in ilk inen ayeti “Oku! Yaratan Rabbinin adıyla oku!” (Alak Suresi, 1) emriyle başlamış, insanlığa ilmin ve öğrenmenin önemini hatırlatmıştır. İlim, sadece bilgi edinmek değil, aynı zamanda hakikate ulaşmak, doğruyu yanlıştan ayırmak ve insanı Allah’a yaklaştıran en büyük vasıtalardan biridir.
Kur’ân-ı Kerîm’de ilmin fazileti şu şekilde vurgulanmaktadır:
📖 “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak akıl sahipleri öğüt alır.” (Zümer Suresi, 9)
Peygamber Efendimiz (SAV) de ilmin değerini birçok hadis-i şerifinde vurgulamıştır:
🕌 “İlim öğrenmek, her Müslüman erkek ve kadına farzdır.” (İbn Mace, Mukaddime 17)
🕌 “Âlimin âbide üstünlüğü, benim sizin en aşağı derecedeki kimsenize üstünlüğüm gibidir.” (Tirmizi, İlim 19)
🕌 “İlim, müminin yitik malıdır. Nerede bulursa alsın.” (Tirmizî, İlim 19)
İslam büyükleri de ilmin hikmetini anlatan birçok özlü söz söylemişlerdir:
📌 “İlim, aklın nuru, kalbin huzurudur.” (İmam Gazali)
📌 “Bilgi insanı yüceltir; ilimsiz ibadet, ruhsuz beden gibidir.” (Mevlana Celaleddin Rumi)
📌 “İlim öğrenmek, hayatı bilmek ve Rabbini tanımaktır.”
Bu yazımızda, ilim öğrenmenin fazileti, ilmin insan üzerindeki etkisi ve İslam’da âlimin yeri üzerine hadis-i şerifler ve İslam büyüklerinin özlü sözleri yer alacaktır. İlimle amel etmeyi ve öğrendiğimiz bilgiyi hayra dönüştürebilmeyi nasip etmesi duasıyla…
“İlim öğretmek büyük günahların affına sebeptir.” (sav)
İmam-ı Buhari
“Her şeyin bir yolu vardır. Cennetin yolu ilimdir.” (sav)
Deylemi
“Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz, çalışınız!” (sav)
Şir’a
“İlim Çin’de de olsa alın.” (sav) Beyhaki
“İlmi bir yere yazmakla koruyunuz.” (sav) Mansûr b. Zâzân
el-Vâsıtî (ra)
“İlmin hazinelerini Resulullah’ın (sav) mübarek sözlerinin
altında arayınız. Hz. Aişe (ra)
“Müminin işitip amel ettiği veya başkasına öğrettiği hayırlı
bir söz, bir senelik ibadetten hayırlıdır. (sav) Tirmizi
“İlim öğreniniz! İlim öğrenmek ibadeir. İlim öğretene ve öğrenene
cihat sevabı vardır. İlim öğretmek, sadaka vermek gibidir.
Alimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir.”
(sav) Abdulgani Nablusi (Hülâsa- Fetva kitabından)
“İlim; bir şeyi olduğu gibi idrak etmektir. Bilgisizlik bilginin
zıddıdır. Bilim, bilinenden gizlilik ve kapalılığın kalkmasıdır.
İlim; nefsin, bir şeyin manasına ulaşmasıdır. Düşünen
ile düşünülen arasında hususi bir alâkadır” (Cürcânî, et-
Ta’rifat,160, 167).
“Zahiri ilimler kal’den (sözden) başka bir şey değildir. Bâtını
bilgiler ise hal’den başka bir şey değildir.” Habib-i Acemi (ra)
“Bidatler yayılıp sünnetler terkedildiği zulmet’li zamanda,
İslam ilimlerinin tahsili ve neşri en mühim işlerdendir. Ve Muhammed
Aleyhisselam’ın sünnetini yaymak en büyük maksattandır.
Muhammed Masumu Faruk (ks)
“İlim müstesna dünyanın hepsi cehaleir, kendisi ile amel
olunanı hariç, ilmin hepsi vebaldir. İhlasla yapılanı hariç amellerin
hepsi boştur, hebadır”. A. Sehli Tusteri (k.v)
“İlim, cehalete karşı kalbin hayatı, karanlığa karşı gözün nurudur.
Ebu Ali Sakafi (ra)
“İlim ile desteklenmeyen her izzetin sonu zillettir.” Ahmed
b. Kays
“Doğruyu bilmeyen, yanlışın peşine düşmekten kurtulamaz,
yanlışın peşinden giden ise, sapıtmaktan kurtulamaz, sapık
bir kimsede ebedi saadete kavuşamaz.” Ahmed b. Abdurrahman
Batruci (ra)
“Allah için elde edilen ilim ve bu uğurda sarf edilen gayret,
ibadetlerin en üstünüdür. Ebu Bekri Kettani (ra)
“Öğrenmenin acısını bir müddet tatmayan hayatı boyunca
cehaletin zilletini yudumlar.” İmam Şafii (ra)
“İlim seni amele götürür, yakîn ise taşır.” Ebu Said-i Harraz
(ra)
“İlim, cehaletle ölmüş olan kalbi diriltici, zulmet ve karanlık
sebebiyle göremez hale gelmiş olan gözleri de nurlandırıcıdır.”
Fahrül Farisi (ra)
“Cehaletten daha büyük musibet yoktur.” Sehl b. Abdullah
Tusteri (ra)
“Faydalı ilmin şuaları (ışınları) göğüste (gönülde) yayılır. Ve
kalp de kanaat ortaya çıkar.” Tacuddini İskenderi (ra)
“Faydalı ilim, aydınlığı gönülde ve kalpte yayılanı, kalpteki
perdeyi kaldıranıdır. Tacuddini İskenderi (ra)
“İlimde esas Allah korkusudur. İlmin yanında korku olursa,
bu ilmin sana faydası olur. Yoksa o ilim, sende noksanlık ve
vebal olur.” Tacuddini İskenderi (ra)
“İlim olmayan bir beden, suyu olmayan şehre benzer.” Şemsi
Tebrizi
“İlim kulluğun gerçek manasını anlamak ve hakka tam kulluk
etmek içindir.” Seyyid İbrahim Dusuki (ra)
“İlim kendisine değer verilmeyen yerden göç eder.” İbn-i
Sina (ra)
“İlim gıda gibidir. Ona her zaman ihtiyaç vardır. Faydası da
herkesedir.” Abdulvehhab Mutteki (ra)
“Her insan ilme açtır, başında altın taçtır, İlimsiz hayat olmaz,
herkes ilme muhtaçtır.” Hakkı Şener
“Allah’a kulluk etmek, elbet ilimle olur, ancak doğru ilimle,
amel eden kurtulur.” Hakkı Şener
“İlim seni cehaletten kurtarır. Sende Allah Teâlâ’ya seni ilimle
cehaletten kurtarması için dua et.” Ebu Bekir Tanistani (ra)
“Cehaletten daha büyük musibet yoktur.” Sehl b. Abdullah
Tusteri
“İlmi arttıkça günahı artan kimse, şüphesiz ki helak içindedir”
Ebu Haseni Şazeli (ra)
Alla hu Teala bir kulu için hayır Murad edince, onun kalbine
hakiki ilimleri yerleştirir. Davud-i İskender’i (ks)